سوالات متن درس مطالعات اجتماعی+پاسخ
سوالات درس 1
-----------------------------------------------------------------
1-تعاون یعنی چه؟
تعاون به زبان ساده یعنی همکاری و یاری رساندن به یکدیگر
2-آیا ما می توانیم نسبت به تفاقاتی که برای دیگران می افتد بی تفاوت باشیم ؟
از آنجایی که انسان هم موجودی اجتماعی و هم مسئول، آفریدهشده است؛ هیچکس نمیتواند اعمال و رفتار و زندگی خود را از اجتماعجدا کند و نسبت به آنچه در جامعه میگذرد و اتفاقاتی که برای دیگرانمی افتد، بی تفاوت بماند و زندگی خود را از دیگران جدا کند.
3-نظر دین اسلام در زمینه رابطه فرد با اجتماع و همکاری چیست ؟
یکی از کارهایی که قرآن کریم به آن امر فرموده «تعاون » است.
در کارهای نیک و پرهیزکاری، یکدیگر را یاری کنید؛ و در گناه وستمکاری همکاری نکنید. سورۀ مائده، آیۀ 2
امیرالمؤمنین علی (ع) :
از پیامبر اکرم)ص( شنیدم که فرمود کسی که یک مشکل از مؤمنی رفع کند، مانند کسی است که تمام عمرش را به عبادت سپری کردهاست.
4-خداوند در چه اموری اجازه همکاری با دیگران را به ما داده است ؟
خداوند از ما خواسته که در کارهای نیک به یکدیگر کمک کنیم، اما درامور ناپسند گناه و ستمکاری، همکاری نکنیم.
همکاری نکردن در گناه یعنی اینکه اگر کسی کار ناپسند یا گناهیانجام می دهد ما او را تشویق نکنیم یا طوری رفتارنکنیم که انگار با او موافق هستیم .
5-تعاون و همکاری به چه شکل های مختلفی می تواند انجام شود؟
اظهار دوستی و محبت، همدلی و خوشحال کردن یکدیگر، هدیهدادن، کوشش برای ایجاد صلح و آشتی میان مؤمنان، عیادت از بیمار،قرض دادن، رفع مشکلات مردم و یاری رساندن به آنها در گرفتار یها،مشارکت کردن برای رفع نیازهای مالی فقرا، امر به معروف و نهی ازمنکر و…
6-تعاون و همکاری در سطحی از جامعه ممکن است صورت گیرد؟
خانواده و خویشاوندان، مدرسه، محلّه، شهر و روستا یا اعضایجامعه
7-نتیجه همکاری و همدلی در خانواده چیست ؟
باعث صمیمیت و محبت بیشتر بین اعضای خانواده می شود. باتقسیم وظایف و مسئولیتها، هر عضوی از خانواده احساس میکند که مفید است و همه کارهای خانه بر دوش یک نفر قرار نمی گیرد.
8- در محیط مدرسه در چه زمینه هایی می توان همکاری کرد ؟
در نظافت کلاس و مدرسه، کمک به همکلاس یهایی که در درس ضعیف هستند، همکاری در مراسم صبحگاهی و از این قبیل.
9- نتیجه همکاری در بین افراد یک محله چیست؟
همدلی و همکاری بین افرادی که در یک محله زندگی میکنند، علاوه بر ایجاد صمیمیت و همبستگی، موجب میشود که کارها بهتر پیش برود
10-همکاری و تعاون در محله به چه شکلهایی ممکن است صورت گیرد؟
عیادت از همسایه بیمار، کمک و خوشامدگویی به همسایه جدیدی که به محلّه نقل مکان نموده، همکاری در نظافت و پاکیزگی محله ومراقبت از اموال عمومی و همکاری در جشنها یا مراسم مختلف ازجلوه های تعاون در محله است .
سوالات متن درس 2
1-آیا تعاون وهمکاری محدود به مکان خاصی می شود؟
تعاون، تنها به خانه و مدرسه و محلّه، محدود نمیشود. گاهی افرادنیکوکار در سطح جامعه به صورت فردی و گاهیبه صورت گروهی به دیگران یاری می رسانند و کمک میکنند
2-انفاق به چه معناست؟
افراد از طریق بخششمال، علم، تواناییها، و زمان عمر خود بهکسانی که نیازمند هستند،
یاری م یرسانند. به این بخشش «انفاق » میگویند
3- نمونه هایی از سازمان های مردم نهاد و موسسات خیریه را که با هدف کمک به نیازمندان فعالیت می کند را نام ببرید:
انجمنهای حمایت از بیماران خاص، انجمنهای نگهداری از معلولین و سالمندان، درمانگا ههای خیریه، مؤسسات نگهداری و حمایت از ایتام و خیّرین مدرس هساز و کتابخانه ساز
4- وقف به چه معناست؟
از دیرباز افراد نیکوکار بناهایی مانند مدرسه علمیه، پل، کاروانسرا،آبانبار و حمام عمومی می ساختند تا مردم بتوانند از آنها استفاده کنند.گاهی نیز دستور میدادند از منافع و درآمدی که از فعّالیتی در یک مکان حاصل میشود مثلاً از زمین کشاورزی یا کارگاه تولیدی، به افراد نیازمند کمک شود.
5- به کدام داراییها و اموال موقوفات گفته می شود؟
به اموال و داراییهایی که وقف میشود، موقوفات میگویند و کسی حق تصرف در آنها را ندارد یعنی تا ابد باید به همان صورت که واقف معین نموده است، استفاده شود.
6- شرکتهای تعاونی چگونه تشکیل می شود؟
هرگاه گروهی از مردم برای رفع نیازهای معیشتی و شغلی خود دورهم جمع شوند و بر طبق قانون تعاونیها، در فعّالیتی سرمایه گذاری وهمکاری کنند و در سود و زیان آن شریک شوند، در واقع یک شرکتتعاونی، تأسیس
کرده اند و هر یک از آنها را عضو شرکت تعاونی مینامند.
7- ویژگیهای شرکتهای تعاونی چیست؟
٭ براساس قانون، هر شرکت تعاونی حداقل با 7 عضو، رسمیت پیدامیکند. اعضا از بین خود هیئت مدیره ای را
انتخاب میکنند. همه اعضای شرکت تعاونی در تصمیم گیر یهامشارکت می کنند و رأی میدهند.
در تعاونی، همه افراد با هم برابر هستند یعنی هر کس با هر مقدارسرمایه )سهم( عضو شود، یک حق رأی دارد.
8- تفاوت شرکتهای تعاونی با شرکتهای غیر تعاونی چیست؟
در تعاونی، همه افراد با هم برابر هستند یعنی هر کس با هر مقدارسرمایه ) سهم( عضو شود، یک حق رأی دارد.
در شرکتهای غیرتعاونی، هرکس سرمایه و سهامش بیشتر است،قدرت بیشتری در تصمیم گیری ها دارد
9- هدف شرکتهای تعاونی چیست؟
در شرکتهای تعاونی، گروهی از افراد به طور داوطلبانه برای یک هدفمشترک تلاش میکنند. هدف شرکتهای
تعاونی معمولاً حل مشکلات اقتصادی و ایجاد رفاه و زندگی بهتر برایاعضای آن است و منافعی نیز که از همکاری و فعّالیت گروهی )جمع(حاصل میشود، به طور عادلانه بین همهٔ اعضا، توزیع میشود.
سوالات درس3
1- نوع حکومت کشور ما چیست و چگونه اداره می شود؟
حکومت کشور ما جمهوری اسلامی است که به وسیله سه قوّهٔمقننه، قضائیه و مجریّه، زیر نظر مقام رهبری ادارهمیشود.
2- رئیس قوه مجریه یا رئیس دولت کیست و چه مسئولیتی دارد؟
قوّهٔ مجریه همان دولت و سازما نهای وابسته به دولت است. رئیسقوّه مجریه، رئیس جمهور نام دارد که پس از مقام رهبریعالیترینمقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوّهٔ مجریه را بر عهده دارد
3- رئیس جمهور برای چه مدت و چگونه انتخاب می شود و برای چند دوره به صورت متوالی می تواند رئیس جمهور شود؟
رئیس جمهور برای مدت چهار سال با رأیمستقیم مردم انتخابمیشود و تنها برای یک دورهٔ چهارسالهٔ دیگر به صورت متوالی انتخابمجدد او مانعی ندارد.
4 - مراحل انتخاب یک فرد به عنوان رئیس جمهور چگونه است؟
افراد با داشتن شرایط ریاست جمهوری ، داوطلب میشوند و پس از تأیید صلاحیتشان توسط شورای نگهبان ،از طریق تبلیغات انتخاباتی درصدا و سیما، روزنامه ها و مجلات و اینترنت، و سخنرانی در مساجد وسالنهای اجتماعات، پیا مهای خود را به مردم میرسانند.در روز رأ ی گیری، همهٔ کسانی که ایرانی و تبعهٔ جمهوری اسلامی ایران هستند حتی ساکنین خارج در انتخابات شرکت و به فرد مورد نظرشان رأیمیدهند. حداقل سن رأ ی دهندگان هیجده سال تعیین شده است .
5- در چه مرحله ای از انتخاب رئیس جمهور نیاز به تنفیذ می باشد؟
پس از آنکه رئیس جمهور با حداکثر آرای مردم انتخاب شد، برای شروعبه کار، حکم وی توسط رهبر امضا و تنفیذ
میشود .
6- رئیس جمهور چه زمانی مراسم تحلیف )سوگند( را انجام می دهد؟
در مرحلهٔ بعد،( پس از تنفیذ) رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامیبا حضور نمایندگان مجلس و شورای نگهبان و رئیس قوّهٔ قضائیه درپیشگاه قرآن کریم سوگند یاد میکند که وظایف خود را به درستیانجام دهد. رئیس جمهور و دولتی که تشکیل می دهد در برابر ملتایران، رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول هستند و باید پاسخگوباشند.
7-هیئت دولت یا کابینه از چه کسانی تشکیل می شود ؟
رئیس جمهور، معاونان و وزیران
8- وزیران انتخابی رئیس جمهور در چه صورت می توانند به عنوان وزیر در وزارتخانه مشغول به کار شوند؟
رئیس جمهور در شروع کار خود، وزیرانی را انتخاب و به مجلسمعرفی میکند. هر وزیر در برابر نمایندگان ملت در مجلس، برنامههایخود را ارائهمی دهد. سپس نمایندگان دربارهٔ صلاحیت او برای وزارت،اظهارنظر میکنند. سپس دربارهٔ هر وزیر رأ یگیری می شود و درصورتی که اکثریت نمایندگان مجلس به وزیر رأی اعتماد بدهند، او میتواند به عنوان وزیر، کار خود را شروع کند.
9-ضرورت وجود وزارتخانه های مختلف در کشور چیست؟
امور مختلف کشور را به بخ شهایی تقسیم کرده اند و هر بخش رابرعهده یک مسئول به نام وزیرگذارد هاند. هر وزیر مسئول یکوزارتخانه است و ساختمانی که دفتر وزیر در آنجا قرار دارد، وزارتخانه نامیده میشود.
10- مقرّ هیئت دولت و وزارتخانه ها کجاست؟
در تهران
سوالات درس4
1- چه کسانی شهروند ایران محسوب می شوند؟
همهٔ کسانی که تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران را دارند، چهشهری باشند، چه روستایی و عشایر، چه در داخل کشور زندگی کنندو چه در خارج از کشور، شهروند ایران محسوب میشوند.
2- شهروندان کشور از چه حقوقی در رابطه با دولت باید برخوردار باشند؟
آنها حق دارند از خدمات دولت در زمینه های مختلف بهره مند شوند، وحق دارند آزادی بیان، اظهار نظر و انتقاد داشته باشند.
3—شهروندان کشور چه مسئولیتهایی نسبت به دولت دارند؟
شهروندان وظیفه دارند به قوانین و مقررات کشور احترام بگذارند وآنها را رعایت کنند، با دولتمشارکت و همکاری صمیمانه داشته باشند، مالیات خود را بپردازند ودر هنگام جنگ از کشور دفاع کنند.
4-دولت براساس قانون اساسی چه وظایفی بر عهده دارد؟
بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف استشرایط و لوازم سواد و آموزش، بهداشت، شغل
مناسب، رفاه، امنیت، فرهنگ و اخلاق اسلامی را در جامعه فراهمکند. دولت، همچنین وظیفه دارد تجهیزات زیربنایی وخدمات عمومیمانند ساختن راه و جاده، پل، بیمارستان، مسکن، مدرسه، سد،مخابرات، آب، برق و گاز و ... را در کشور، گسترش دهد.
5- رئیس جمهور چه وظایف و اختیاراتی دارد؟
رئیس جمهور علاوه بر آنکه وزیران را هدایت و بین آنها هماهنگی ایجادمی کند، وظایف
و اختیارات دیگری نیز دارد؛برای مثال، امضایقراردادهایی که بین ایران و کشورهای دیگر بسته میشود، اجرای قوانین و مصوبات مجلس )پس از تصویب مجلس شورای اسلامی(،امضای استوارنامهٔ سفیران کشور ما و پذیرش استوارنامهٔ سفیرانسایر کشورها، اعطای نشا نهای دولتی و … .
6- تنظیم لوایح (لایحه ها ) بر عهده کیست؟
دولت
7-لوایح (لایحه ها) تنظیم شده توسط دولت برای قانونی شدن و تصویب به کجا فرستاده می شود؟
به مجلس شورای اسلامی
8-وظیفه نظارت بر فعالیت های دولت بر عهده کیست؟ چگونه؟
نمایندگان مجلس بر فعّالیتهای دولت نظارت میکنند و حق سؤالکردن از رئیس جمهور و وزرا و یا استیضاح ایشان را دارند
9- چه کسانی حق سوال واستیضاح از رئیس جمهور و وزیران را دارند؟
نمایندگان ممکن است از عملکرد رئیس جمهور یاهر یک از وزیرانسؤال کنند. در این صورت رئیس جمهور
یا وزیری که از او سؤال شده باید در مجلس حاضر شود و به سؤالنمایندگان پاسخ دهد. گاهی نیز ممکن است مجلس وزیری رااستیضاح کند.
10-دولت درآمدهای خود را در چه اموری هزینه می کند؟
دولت فعّالیتهای مختلفی را در زمینه آموزش، بهداشت، اوقات فراغت،حفاظت از محیط زیست، مسکن، کشاورزی، صنعت و… انجام میدهد.همچنین دولت برای اقدامات عمرانی مثل ساختن پل،جاده، فرودگاه، نیروگاه برق و… باید سرمایه گذاری کند.
11-درآمد دولت از چه راههایی می باشد؟
درآمدهای حاصل از صادرات نفت
درآمدهای حاصل از مالیات
سایر درآمدها
12- دولت بیشتر درآمدهای خود را از چه راهی به دست می آورد؟
نفت
13-علاوه برنفت ومالیات ، دولت از چه راههای دیگری درآمد کسب می کند؟
بخش دیگری از درآمدهای دولت که در مقایسه با موارد دیگر کوچک تراست از سایر
منابع، تأمین میشود. برای مثالدرآمدی که دولت ازبابت ارائه خدمات برق، آب، گاز و تلفن به مردم، به دست میآورد یادرآمدهای مربوط به خدماتی مانند صدور گواهینامهٔ رانندگی، سندمالکیت، گذرنامه و نظایر آن، یا درآمدهای ناشی از سرمایه گذاری درصنایع بزرگ از دیگر درآمدهای دولت هستند.
14-بودجه چیست؟
بودجه به زبان ساده یعنی پیش بینی دخل و خرج دولت یا هماندرآمدها و هزینه ها. بودجه سندی است که دولت در آن درآمدها وهزینه های یک کشور را برای یک سال، معین میکند
15-تنظیم لایحه بودجه برعهده کیست؟
برعهده دولت
16-تصویب لایحه بودجه بر عهده کیست؟
مجلس
سوالات درس 5
1- بلوغ چیست و در چه دوره سنی رخ میدهد ؟
تغییرات جسمی دوره نوجوانی ( 12 تا 18 سال) را بلوغ می گویند
2- در دوره ای که بلوغ رخ می دهد علاوه بر تغییرات جسمی ، چه تغییرات دیگری رخ می دهد ؟
تغییرات ذهنی و اجتماعی
3- چرا افراد در دوره نوجوانی بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند؟
به دلیل برخی خصوصیاتی که در دوران بلوغ به وجود میآید، افرادحسا س ترند و ممکن است روحیهٔ هیجانی و کنجکاوی آنها باعثشود که بیشتر در معرض آسیبهای اجتماعی قرار بگیرند.
4-برخی از مهمترین آسیب های اجتماعی دوران نوجوانی وبلوغ را نام ببرید؟
پرخاشگری و نزاع و اعتیاد
5-پرخاشگری ونزاع ، که از آسیب های اجتماعی است نتیجه چیست؟
پرخاشگری و نزاع، نتیجهٔ کنترل نکردن خشم است
6- به چه کسانی پرخاشگر میگویند؟
افرادی که را ههای درست ابراز خشم را یاد نگرفته و نمیتوانند به طورمعمول خشم خود را کنترل )مهار( کنند، به
افراد پرخاشگر تبدیل میشوند
7- رفتارهای پرخاشگرانه به چه شکلهایی ممکن است بروز کند؟
رفتارهای پرخاشگرانه درجات گوناگون دارد و ممکن است بهشکلهای مختلفی مانند
آزار و اذیت، کتکزدن، مسخره کردن و تحقیر دیگران، بی ادبی نمودن و ناسزا گفتن وشکستن و تخریب وسایل
8- پرخاشگری چه صدماتی به فرد پرخاشگر می زند؟
نوجوانان پرخاشگر، تحمل کمی دارند. پرخاشگریهمچنین مشکلاتیرا در یادگیری و تحصیل به وجود میآوردو زمینه را برای سایر آسیبهای اجتماعی فراهم میکند. گاهی پرخاشگری ممکن است اثرات جبرا ن ناپذیری درزندگی فرد به وجود بیاورد
9- سه قاعده ای که هنگام خشم و عصبانیت باید رعایت کنیم را ذکر کنید.
1-نباید به خودم صدمه بزنم.
2-نباید به دیگران صدمه بزنم.
3- نباید به وسایل یا اموال خودم و دیگران، صدمه بزنم.
10- زمانی که ما از دست کسی عصبانی می شویم چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
- به خدا پناه ببریم و با گفتن ذکر و نام و یاد خدا ، خود را آرام کنیم.
- نفسهای عمیق بکشیم و از یک تا ده بشماریم.
- با رعایت سه قاعد ه ای که در بالا گفته شد، علت عصبانیت خودرا مؤدبانه و آرام بیان کنیم.
- اگر نمی توانیم خود را آرام کنیم، محیط ناراحت کننده را ترک کنیم.
- برای آرام کردن خود از گفت وگو و مشورت با بزر گترها کمکبگیریم.
11- زمانی که دیگران از دست ما عصبانی می شوند چه کاری باید انجام داد؟
- به آرامی از او سؤال کنیم چرا از دست ما عصبانی است و علتچیست؟
- به حر فهای طرف مقابل، خوب گوش کنیم و حر فهای او را قطعنکنیم.
- اگر اشتباهی مرتکب نشد ه ایم، با آرامش توضیح دهیم و اگراشتباهی کرد ه ایم عذرخواهی کنیم و راهی برای جبران اشتباه، پیداکنیم.
- اگر کسی از دست ما خیلی عصبانی است، به طوری که حاضر بهشنیدن حر فهای ما نیست و ممکن است به ما صدمه بزند، فوراً صحنهرا ترک کنیم و ازبزرگتر ها کمک بخواهیم
12- به چه موادی مخدّر می گویند ؟ (ویژگیهای مواد مخدّر چیست؟)
موادّ مخدّر، موادی هستند که مصرف آنها تغییراتی روی سیستمعصبی ایجاد میکند و
باعث کم شدن هوشیاری وبیحسی و بیحالی میشوند اما پس از تمام شدن اثر آن
روی مغز،فرد حال بسیار بدی پیدا می کند و مجبور است دوباره به سمت آنماده برود. به عبارت دیگر فرد به آن وابستگی پیدا می کند و حاضراست برای به دست آوردن آن ماده، هر کاری بکند.
13- علت گرایش افراد به مواد مخدّر چیست؟
بعضی از افراد ادعا می کنند برای فرار از مشکلات به این سمتکشیده شد ه اند. برخی از نوجوانان و
جوانان که جرأت و مهارت «نه گفتن » را ندارند، تحت تأثیر دیگران قرارمی گیرند و به خواسته های آنها پاسخ مثبت می دهند و فریب می خورند. بعضی دیگر از افراد از روی کنجکاوی یا خودنمایی و اینکهنشان دهند، دیگر بچه
نیستند، سیگار و موادّ مخدّر را تجربه )آزمایش( می کنند.
14- نظر قانون در ارتباط با افرادی که با مواد مخدّر سرو کار دارند چیست؟
بر طبق قانون، نگهداری و مخفی نمودن، خرید و فروش و پخش،مصرف و واردات و
صادراتموادّ مخدّر، جُرماست و افرادی که موادّمخدّر را در جامعه پخش یا خرید و فروش
کنند با شدیدترین مجازا تهاروبه رو می شوند
سوالات درس 6
1- چه کسانی باید از نوجوانان در برابر آسیب ها و تهدیدات ، محافظت کنند؟
الف-خود نوجوان با کمک گرفتن از خدا
ب-پدر ومادر که حق قانونی برای تربیت فرزندانشان
ج-معلمان و مسئولان مدرسه
د-قانون
و-برخورد نیروی انتظامی با قانون شکنان
2- چرا وجود نهادی مثل قوه قضاییه در جامعه لازم است؟
در هر جامعه ای افرادی وجود دارند که با زیر پا گذاشتن قانون تخلّفمی کنند. همچنین در هر جامعه ای اختلافاتیبین افراد، به وجود می آید. این اختلافات ممکن است در اثر آگاه نبودنو ندانستن قانون پیش بیاید و یا افرادی
عمداً از قانون سرپیچی کنند.
3- قوه قضاییه چگونه نهادی است؟
در هر جامعه ای باید نهادی وجود داشته باشد که عدالت اجتماعی رابرقرار سازد، بر اجرای قوانین
نظارت کند، با تخلفاتبرخورد کند ومتخلفان را به مجازات برساند. این نهاد، قوّهٔ قضائیه
است که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی افراد است.
4- حل اختلاف مردم از وظایف کدام یک از قوای سه گانه می باشد؟
قوه قضاییه
5- در دادگاهها چند نوع دعاوی مطرح می شود؟ مثال بزنید
دعاوی )اختلافات( کیفری:
مربوط به اعمالی است که دادگاه برای فردی که مرتکب جرمی شدهاست، مجازات
تعیین می کند. مثال : فحاشی و افترا --- قدر ت نمایی و تهدید --غصب و جعل عنوان
دعاوی )اختلافات( حقوقی:
مربوط به اعمالی است که دادگاه مجازاتی تعیین نمی کند، بلکهافراد را ملزم می کند که تکالیفشان را انجام دهند یا حقوق قانونیدیگران را بدهند مثال : تخریب بخشی از خانه همسایه هنگام ساختمان سازی – تصرف زمین فروشنده بیش از مقدار درج شده در سند
6- دو مورد از ویژگی های قاضی را بنویسید:
عادل و آشنا با قوانین
7- وکیل کیست؟
وکیل کسی است که در رشتهٔ حقوق درس خوانده و به قوانینآشناست و پروانهٔ ) اجاز هنامه( وکالت دارد.
در همهٔ دادگا هها، افراد حق دارند فردی را به عنوان «وکیل » انتخابکنند تا از حقوق آنها دفاع کند.
سوالات درس 7
1- انسان تا چه اندازه به ارتباط نیاز دارند ؟ چرا؟
ارتباط برقرار کردن یکی از نیا زهای مهم بشر است. بدون ارتباط مانمی توانیم زندگی کنیم. دنیایی را تصوّر کنید که در آن همه چیزداشته باشیم اما با کسی ارتباط نداشته باشیم. به راستی در چنین دنیایی ادامهٔ زندگی ممکن نیست. ارتباط، انسان را قادر می کند تاخواسته ها و نیازهای خود را به دیگران منتقل کند.
2- انسان از طریق ارتباط کدام خواسته ها ونیاز ها ی خود رامی تواند به دیگران منتقل کند ؟
محبت کردن، تبادل افکار و اعتقادات، تبادل اطلاعات، در میان گذاشتناحساسات )اندوه و خوشحالی و…(، حل کردن مسائل، درک کردندیگران، همه و همه از طریق ارتباط بین انسا نها میسّر می شود.
3- شبکه ارتباطی که ما در آن به سر می بریم شامل چه چیز و چه کسانی می شود؟
ما در شبکه ای از ارتباطات به سر می بریم. این شبکه از خانواده ودوستان و محله و مدرسه شروع می شود و سپس به کمک وسایلارتباط جمعی می توانیم حتی در سطح ملی و فراملی ارتباط برقرارکنیم.
4- عناصر ارتباط یعنی چه ؟
ارتباط یعنی جریان ارسال و دریافت پیام.
5- هر ارتباطی چند عنصر اصلی دارد؟
1 فرستنده )ارسا ل کننده پیام(
2 گیرنده )دریافت کننده پیام(
3 پیام.
6-با یک مثال ، پیام ، فرستنده پیام و گیرنده پیام را مشخص کنید .
برای مثال وقتی به دوستی سلام می کنیم یا به او لبخند می زنیم، ما فرستندهٔ یک پیام و دوستمان گیرندهٔ آن است. پیام هم سلام یالبخند ماست.
7-منظور از بازخورد چیست؟
اگر گیرنده نیز به فرستنده پیامی بفرستد و او را متوجه کند که معنیپیام را دریافت کرده به این عمل «بازخورد » میگویند.
8-پیامهای ارسالی یا دریافتی ما با چه ابزار و روشهایی فرستاده می شوند؟
ممکن است با کلام باشد یا با رفتار و حرکات، از طریق نوشته باشد یاتلفن و…
9- رسانه چیست؟
هر وسیله ای که پیامی را از فرستنده به گیرنده منتقل کند، رسانه نامدارد.
10- چه ابزارهایی رسانه محسوب می شوند؟
در یک ارتباط کلامی، زبان یک رسانه است. بنابراین رسانه از ابزاریمانند زبان تا ابزارهای چاپی )علائم، کتا بها، روزنامه ها و مجلّات و…(و ابزارهای الکترونیکی )تلفن، رادیو، تلویزیون، اینترنت و…( را دربرمی گیرد.
11- وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات چه خدماتی به مردم ارائه می کند؟
این وزارتخانه خدمات پستی، مخابراتی، رادیویی، صدا و تصویر را بهمردم ارائه می کند و مسئولیت توسعهٔ وسایل ارتباطی در کشور را بهعهده دارد.
12- کدام سازمانها زیر نظر وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات فعالیت می کنند؟
شرکت ارتباطات سیّار )همراه اول( -- پُست بانک ایران )پستمالی( --سازمان فناوری اطّلاعات ایران
شرکت مخابرا ت ایران -- شرکت ایرانسل -- شرکت پُست
سوالات درس 8
1- نمونه هایی از کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات در زندگی روزمره را نام ببرید.
1- تلفن همراه(برای ارتباط سریع با دیگران)
2- پست الترونیک یا ایمیل (برای مکاتبه)
3- اینترنت (برایفعالیت های علمی )
4- استفاده از کارتهای اعتباری به جای پول (خرید و فروش )
5- پرداختها وثبت نام ها به صورت الکترونیک (استفاده از خدمات دولت به صورت الکترونیکی )
6- آموزش از طریق ویدئو کنفرانس
7- استفاده از دوربین برای حفاظت از مکانها و کنترل ترافیک
8- استفاده از خدمات بانکی به صورت الکترونیک
9- استفاده آنلاین اخبار هواشناسی ، سیاسی و.. با تلفن همراه متصل به اینترنت
2-مزایای استفاده از فناوری ها چیست؟
در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود، رفت و آمدها در شهرها کمتر شود و به علاوه بتوانیم در24 ساعت شبانه روز، و نه فقط در
ساعاتی معین، از این خدمات بهر ه مند شویم.
3-برخی از فناوری های جدید را مثال بزنید.؟
-روشن و خاموش کردن وسایل خانه از راه دور، با تلفن همراه
-ثبت میزان مصرف بر روی قبض آب و برق و گاز ، بدون مراجعه به منازل
4-تأثیرات وسایل ارتباط جمعی بر روی مردم تا چه اندازه است؟
امروزه صاحبنظران معتقدند که رسانه های ارتباط جمعی، تأثیر زیادی بر سبک زندگی و هویتافراد می گذارند. آنها چنین بحث می کنند که رسانه ها می توانند موجب شوند که مردم به شیوه های خاصی فکر کنند و یا وقایع را همان طور که آنها می خواهند ببینند. به عبارت دیگر رسانه هاروی باورها و افکار و رفتار انسا نها اثر می گذارند. این اثرات ممکن است مثبت
یا منفی باشند.
5-برخی از اثرات منفی رسانه های ارتباط جمعی را ذکر کنید.
-پرخاشگری نوجوانان با تأثیر گرفتن از فیلم ها
-رواج بی بند وباری های اخلاقی از طریق اینترنت
-گسترش مصرف گرایی به وسیله آگهی بازرگانی
-کم شدن تماس چهره به چهره افراد وکم شدن دیدی وبازدید های اقوام و دوستان
6-تبلیغات وآگهی های بازرگانی چه تأثیری بر سبک زندگی و فرهنگ عمومی می گذارد؟
اما اثر تبلیغات از این نظر مهم است که آنها سعی می کنند راه و روشهای مخصوصی برای لباس پوشیدن، غذ اخوردن، خریدن اتومبیل، سرگرمی و… را به همه
افراد جامعه انتقال دهند و آن ر و ش ها را تبدیل به فر هنگ عمومی و سبک زندگی
کنند .
7-آثار منفی آگهی های بازرگانی چیست؟
-گسترش مصرف گرایی – تغییر سبک زندگی – مفید جلوه دادن کالاهای مضرّ
8-هنگام استفاده از اینترنت به چه مواردی باید توجه کرد؟
-بررسی وتحقیق درباره اطلاعات درج شده در اینترنت
-واردنکردن اطلاعات ، عکس و فیلم شخصی
-فاش نکردن رمز ایمیل و رمز کارتهای بانکی
-استفاده محدود
9-آیا به اطلاعات موجود در اینترنت می توان اعتماد کرد؟چرا؟
همه اطلاعاتی موجود در اینترنت ، صحیح نیستند چون از سوی منابع و افراد مختلف منتشر میشوند. پس درباره درستی منبع و پایگاه آنها، تحقیق و پر س وجو کنید
سوالات درس 9
1-ویژگی جغرافیایی شبه جزیره عربستان چیست؟
شبهجزیرهٔ عربستان که جزیر ةالعرب نیز نامیده میشود در جنو بغربی آسیا واقع شده
است وحدود سه میلیون کیلومترمربع مساحت دارد. بخش وسیعی از این سرزمین را
بیابا نها و ریگزارها و قسمت دیگری
را نواحیکوهستانی تشکیل می دهند.
2-کدام شهرهای عربستان در منطقه کوهستانی حجاز قرار گرفته اند؟
حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزیر ة العرب است و شهرهای مکه، یثرب )مدینه( و طائف در این منطقه قرار دارند.
3-شغل مردم عربستان چه بود ؟
آب و هوای گرم و خشک و کمبود آب، باعث شده بود که اغلب ساکنان عربستان زندگی
صحرانشینی داشته باشند و ازطریق پرورش تعداد کمی دام از جمله شتر، نیازهای
روزانهٔ خود را تأمینکنند. البته در مناطق برخوردار از آب، مانند یثربو یمن، کشاورزی
نیز رونق محدودی داشت.همچنین تعدادی از مردم عربستان از طریق کاروا نهای تجاری
با نقاط مختلفداد و ستد می کردند
4-مهمترین ایستگاهها و توقفگاه تجاری عربستان کدام شهرها بودند؟
مکه ومدینه
5- قبل از ظهور اسلام اوضاع اجتماعی و فرهنگی عربستان چگونه بود؟
ساکنان جزیر ة العرب را قوم عرب تشکیل می دادند. آنان به شکل قبیل های زندگی می کردند. حتیساکنان شهرها نیز وابستگی و خُلق و خوی قبیله ای خود را حفظ کرده بودند. در آستانهٔ ظهوراسلام بیشتر قبایل عرب، پراکنده و فاقد حکومت بودند. اوضاع و شرایط اجتماعی و فرهنگی مردمعربستان در دوران پیش از بعثت، به گونه ای بود که از آن به عصر جاهلیت یاد می شود.
6-مردم عربستان قبل از ظهور اسلام پیرو چه دین وآئینی بودند؟
در آن زمان بیشتر عر بها بت می پرستیدند و کعبه، خانهٔ خدا را از بتهای گوناگون پر کرده بودند.البته گروهی از عر بها
نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دینهای یهود، مسیح و زردشت بودند.
7-چه مقدار از اعراب دوران جاهلیت با سواد بودند؟
اعراب در دوران جاهلیت بهرهٔ چندانی از علم و دانش نداشتند و عده کمی از آنها می توانستندبخوانند و بنویسند
8-عوامل گسترش درگیریهای قبیله ای و رواج غارتگری چه بود؟
-تعصبات کورکورانه قبیله ای (بدون توجه به شناختن گنهکار)
-کمبود غذا و سایر نیازهای زندگی
9-خلاصه ای از زندگی حضرت رسول (ص) (دوره زمانی تولد تا بعثت ) را بنویسید.
در شهر مکه به دنیا آمد – تحت تأثیر محیط نامناسب مکه قرار نگرفت آنچنان که او را محمد امین می خواندند-برای عبادت به غار حرا می رفت – در 27 رجب در 40 سالگی به پیامبری مبعوث شد.
10نخستین افرادی که به پیامبر خدا ایمان آوردند چه کسانی بودند؟
حضرت خدیجه (س) و حضرت علی (ع) نخستین کسانی بودند که به رسول خدا ایمان آوردند.حضرت خدیجه از زنان ثروتمند مکه بود و تمام دارایی خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیرانو آزادی بردگان خرج کرد.
11-چگونگی دعوت مردم به خدا از سوی پیامبر را شرح دهید.
ابتدا به صورت فردی و پنهانی و پس از سه سال به صورت آشکارا مردم را به سوی خدا دعوت کرد.
12-مهمترین مخالفان گسترش دین اسلام که از اشراف وبزرگان قبیله قریش بودند چه نام داشتند؟
ابولهب، ابوجهل و ابوسفیان
13-مشرکان برای منصرف کردن پیامبر از ادامه دعوت مردم به سوی خدا چه اقدامی انجام داد؟
مشرکان پس از آنکه نتوانستند ابوطالب، بزرگ خاندان بنی هاشم را در پشتیبانی
از رسول خدامنصرف کنند، به شیوهٔدیگری روی آوردند. آنان نخست به حضرت
محمد (ص) پیشنهاد کردند که ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت فراوان را بپذیرد و از عقاید خود دست بردارد.
14-پاسخ پیامبر در مقابل پیشنهاد مشرکان برای دست برداشتن از عقاید خود چه بود؟
پیامبر اسلام در برابر این پیشنهاد فرمود: «من برای گردآوری مال و فرمانروایی مبعوث نشد ه ام،خدایم مرا به عنوان پیا م آور به سوی شما فرستاده، هر گاه از من بپذیرید، این موجب سعادت شمادر دو جهان
است واگر آن را رد کنید، من در این راه استقامت میورزم تا خدا میان من و شماداوری
کند
15-مشرکان پس از پاسخ قاطعانه پیامبر وناامیدی آنان از دست برداشتن ایشان از عقاید خود چه رفتاری با مسلمانان داشتند و واکنش پیامبر چه بود؟
سران مشرکین، خشمناک از پاسخ پیامبر، تصمیم گرفتند ایشان و مسلمانان را
مورد آزار و شکنجهقرار دهند. هر چهزمان میگذشت بر شدت سختگیری و شکنجهٔ مشرکان افزوده میشد. آنان بدترین دشنا مها و تهمتها را به رسول خدا نسبت
میدادند و برخوردهای زشت وناپسندی با آن حضرت میکردند. پیامبر اسلام در برابر
چنین رفتارهایی بردبار بود و با مهربانی مردم را به اسلام فرا می خواند.
16-نام چند تن از پیروان پیامبر اسلام را که توسط مشرکان شکنجه نام ببرید؟
یاسر وسمیه (نخستین شهدای اسلام ) – عمّار پسر یاسر – بلال حبشی
17-چه چیز سبب شد که پیامبر از مسلمانان بخواهد که به حبشه مهاجرت کنند ؟
آزار و اذیّت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آن قدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند.
18چرا مشرکان دست به تحریم اقتصادی مسلمانان زدند؟
مشرکان پس از آنکه متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی توانند مانع گسترش اسلام شوند،تصمیم گرفتند مسلمانان را تحریم کنند.
19-عهد نامه ای که مشرکان برای تحریم اقتصادی مسلمانان امضاء کردند شامل چه مواردی بود ؟
بر اساس آن هرگونه خرید و فروش و رابطهٔ اجتماعی )ازدواج( با پیروان اسلام ممنوع شده بود
20-پس از شروع تحریم اقتصادی ، مسلمانان به کدام منطقه مکه رفتند؟
. به دنبال این تحریم، رسول خدا و یارانش به پیشنهاد ابوطالب به یکی از درّ ه های اطراف مکه بهنام «شعب ابوطالب » پناه بردند. آنها حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این درّه تحمل کردند.
21- برخورد مردم یثرب با پیامبر پس از ورود ایشان به این شهر چگونه بود؟
حضرت محمد (ص) چند روز پس از خروج از مکه، در میان هیجان و شادی مسلمانان به یثربرسید. جوانان آن شهرکه دربارهٔ اخلاق نیکو و پسندیدهٔ رسول خدا مطالبی شنیده بودند،
به استقبال ایشان رفتند.
22-چه زمانی یثرب به مدینة النبی تغییر نام یافت ؟
پس از ورود پیامبر
23-به چه کسانی انصار وبه چه کسانی مهاجرین گفته می شد ؟
در تاریخ اسلام به گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر 9 پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند،انصار )یاری کنندگان( می گویند.
همچنین گروه دیگری از مسلمانان که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند،به مهاجرین )هجرت کنندگان( معروف هستند.
24-نخستین اقدام پیامبر پس از ورود به یثرب چه بود؟
نخستین اقدام مهم پیامبر پس از ورود به مدینه، ایجاد مسجدی برای انجام امور عبادی، اجتماعی، علمی و سیاسی بود.
25-چه کسانی در ساخت اولین مسجد د رمدینه (یثرب ) شرکت کردند و ساخت مسجد از چه نظر اهمیت داشت؟
آن حضرت خشت اول مسجد را خود حمل کرد و مسلمانان به خصوص زنان در بنای
مسجد مشارکتورزیدند. مسجد علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم
مذهبی به شمار می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری
دربارهٔ امور سیاسی و نظامی نیز بود؛ مسجدهمچنین کانون اصلی سوادآموزی و
فراگیری علم و دانش محسوب می شد.
26-پیامبر برای از بین بردن تعصبات قومی وقبیله ای چه اقدامی انجام داد؟
مسلمانان ساکن مدینه یعنی مهاجرین و انصار از قبایل مختلف بودند. بعضی از این
قبایل در گذشته نسبت به هم کینه و دشمنی شدیدی داشتند. پیامبر به منظور ایجاد محبّت و دوستی بین مسلمانان،آنها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد. این کار پیامبر گامی در جهت ایجاد امّت )جامعه(اسلامی بود. رسول خدا، علی بن ابیطالب (ع) را به برادری خود برگزید.
27-پیامبر با چه اقدامی به رسمی تأسیس حکومت اسلامی را اعلام کرد؟
تدوین وامضای پیمان نامه میان مسلمانان ویهودیان ساکن مدینه برای ایجاداتحاد سیاسی
28-علت جنگهای پیامبر چه بود؟
پیامبر هرگز برای کشور گشایی و جمع آوری غنیمت نمی جنگید در جنگهایی مانند احد و خندق با حمله مشرکان مجبور به دفاع شد و علت جنگ با یهودیان ، پیمان شکنی واتحاد آنان با مشرکان بود.
29-پیامبر در هنگام جنگ چه توصیه ای به مسلمانان می کرد؟
پیامبر همواره پیروانش را به رعایت اصول اخلاقی و ارز شهای انسانی در جنگ ها توصیه می نمود؛ او به ویژه سفارش می کرد با اسیران خو ش رفتاری نمایند و از تخریب و غارت اموال مردمدر جنگ پرهیز کنند. آن حضرت همچنین
مراقب بود که مسلمانان همانند مشرکان رفتار نکنند.
30- چرا پیامبر به حاکمان کشورهایی چون ایران ، روم وحبشه نامه نوشت و به اسلام دعوت کرد؟
هدف دین اسلام هدایت همهٔ مردم جهان است
31-خلاصه ای از واقعه غدیر خم را بنویسید.
پیامبر در بازگشت از آخرین سفر حج ، در محلی به نام غدیر خم پس از تأیید حاضران مبنی بر اولویت خدا و پیامبرش به تصمیم گیری برای مؤمنان ، به مردم فرمود : هر که مرا پیشوای خود می داند پس از من ، علی (ع) سپیشوای اوست . خدایا با دوستانش دوست و با دشمنانش دشمن باش و سپس همه حاضران به علی (ع) تبریک گفتند.
32-چند مورد از اخلاق و شیوه حکومتی پیامبر را ذکر کنید.
مهربان ، با گذشت ، پارسا ، ساده زیست بود هدفش از بعثت را ترویج ارزشهای اخلاقی وتربیت و رستگاری انسانها می دانست . برپایه تعالیم اسلام حکومت تشکیل داد و در مهمترین مسایل هم مشورت می کرد . مانند کندن خندق به پیشنهاد سلمان فارسی در جنگ خندق و رفتن به بیرون شهر برای جنگ به رأی جوانان در جنگ اُحُد
سوالات درس 10
1-پیامبر در چه تاریخی وفات یافت؟
حضرت محمد (ص)در 28 صفر 11 هجری در مدینه وفات یافت و در همان شهر به خاک سپرده شد
2-در منطقه سقیفه بنی ساعده چه ماجرایی اتفاق افتاد ؟
لحضاتی پس از رحلت حضرت رسول ، عده ای از مهاجرین وانصار در منطقه سقیفه بنی ساعده بدون توجه به وصیت پیامبر در غدیر خم ابوبکر را که از مهاجرین کهنسال بود به عنوان خلیفه اول برگزیدند.
3-چرا امام علی (ع) در مقابل ماجرای سقیفه ی بنی ساعده و انتخاب ابوبکر سکوت کرد؟
علی (ع) با سکوت خود مانع بروز تفرقه و درگیری میان مسلمانان شد تا اسلام پایدار بماند.
4-هر کدام از سه خلیفه قبل از امام علی (ع ) چند سال حکومت کردند و چه اقداماتی در زمان آنان انجام شد؟
[1]- ابوبکر (2سال) – قبل از مرگ ، عمر بن خطّاب را جانشین خود کرد
[2]- عمر (10 سال) – ایران ، سوریه ، لبنان ، فلسطین و مصر را تصرف کرد و با تشکیل شورا توسط وی عثمان خلیفه سوم شد.
[3]- عثمان (حدود 13 سال) رواج زندگی اشرافی – خوشگذرانی اطرافیان خلیفه – تسلط خاندان بنی امیه بر بیت المال مسلمانان
– تبعید یاران نزدیک پیامبر از جمله ابوذر،عمّار ومالک اشتر
5-عثمان چرا و چگونه کشته شد؟
عملکرد اطرافیان خلیفهٔ سوم، نارضایتی گروهی از مسلمانان را برانگیخت. آنان از نقاط مختلف بهمدینه آمدند و اعتراض خود را نسبت به عملکرد عاملانش اعلام کردند.
امام علی(ع) تلاش زیادی کرد که مخالفانرا آرام کند و مانع بروز درگیری و خونریزی شود،
اماسرانجام معترضان خشمگین به خانهٔ خلیفه هجوم بردند و او را کشتند.
6- ویژگیهای منحصر به فرد امام علی (ع) نسبت به دیگر اصحاب پیامبر چه بود؟
امام علی (ع) فرزند ابوطالب در کعبه به دنیا آمد. دورانکودکی و نوجوانی را در خانهٔ پیامبروتحت تربیت وی به سربرد. وینخستین مردی بود که به پیامبر اسلام ایمان آورد و همواره پیامبر را در راه گسترش اسلام یاری داد. شهامت و فداکاری امام علی(ع) و خوابیدن در بستررسول خدا، سبب شد که پیامبر بدون آسیبی از مشرکان، مکه را به سوی مدینه ترک کند. دلاوری وشجاعت امیرمؤمنان در جنگهای دوران پیامبر مشهور است.
7-امام علی (ع) در زمان سه خلیفه قبل قبل از خود چه اقداماتی انجام داد؟
در دوران سه خلیفهٔ قبلی، آن حضرت به تفسیر قرآن، تربیت شاگردان و پاسخ گویی به سؤالاتدینی مردم می پرداخت. همچنین ایشان به عمران و
آبادی و احداث نخلستان ها توجه زیادی داشت.
8-چه زمانی وچرا مردم از امام علی (ع) خواستند تا خلافت را بر عهده بگیرد؟
پس از کشته شدن عثمان، مردم دریافتند که جامعهٔ اسلامی بی سرپرست مانده است. بسیاری ازمهاجرین و انصار خواهان بیعت با علی (ع)شدند، اما آن حضرت تمایلی به پذیرش خلافت نداشت.سرانجام با اصرار زیاد مردم، امام علی (ع)منصب خلافت را پذیرفت. اکثر مهاجرین و انصار به
جزتعدادی از اشراف بنی امیه با امام در مسجد مدینه بیعت کردند .
9-چرا ریاست طلبان و ثروت اندوزان جنگهایی چون جَمَل ، صِفَّین و نَهروان را بر امام علی (ع) تحمیل کردند؟
اصرار امام علی (ع) بر عمل به قرآن و سنت پیامبر و اجرای عدالت و اطمینان ریاست طلبان وثرو ت اندوزان به اینکه امام به دلخواه آنان عمل نخواهد
10- امام علی (ع) برای جلوگیری از خونریزی میان مسلمانان قبل از شروع جنگها چه اقدامی انجام داد ؟
از آنجا که امام علی (ع) هیچ گونه تمایلی به جنگ و خونریزی میان مسلمانان نداشت، کوشید ازطریق گفت وگو و نصیحت بیعت شکنان و شورشیان را قانع کند که دست از تفرقه و آشوببردارند؛ اما شورشیان اقدام
به جنگ کردند.
11-نتیجه جنگ جمل و صفین چه شد ؟
امام در جنگ جمل بیعت شکنان را شکست داد. در صِفّین امام علی (ع) به مقابلهٔ با سپاه معاویهرفت و آنها را ظالمین نامید. پایداری یاران امام علی (ع) به ویژه مالک اشتر آثار شکست را برچهرهٔ سپاه ستمگر آشکار ساخت، اما در آخرین
لحظات، نیرنگ عمروعاص مانع پیروزی سپاهیان امام علی (ع) شد.
12-امام علی (ع) چند سال حکومت کرد و چرا کوفه را مرکز خلافت خود قرار داد؟
امام علی (ع) حدود 5 سال مطابق تعالیم اسلام و روش )سنت( حضرت محمد(ص) حکومت کرد.امام در ابتدای حکومت خود، برای دفع تهدیدات بیع تشکنان و دشمنان عدالت از مدینه رهسپارعراق
شد و شهر کوفه را مرکز خلافت خود قرار داد.
13-مهم ترین ویژگی ها و دستاوردهای حکومت امام علی (ع) چه بود؟
[1] ساده زیستی و مقابله با اشراف یگری
[2] تأکید بر عدالت
[3] برگزیدن افراد صالح به حکومت ولایات
[4] مدارا با مخالفان
14-اشرافی گری چگونه میان مسلمانان شکل گرفت و امام علی (ع) برای گسترش ساده زیستی چه کرد؟
فتوحات مسلمانان اگرچه موجب ورود اسلام به سرزمین های پهناوری شد، اما ثروت و غنایمحاصل از فتوحات، سبب ثرو ت اندوزی وتقویت اشرافی گری در میان عد ه ای گردید. امام سعی می کرد با گفتار و کردار خویش توجه مردم را به ارز شهای دینی و سنت پیامبر جلب نماید. خطبه هایفراوانی از ایشان در این موضوع باقی مانده است. آن حضرت با زندگی بسیار ساده و به دور ازتجملات، الگوی مناسبی برای دیگران بود.
15-چه مواردی سبب شد برخی از افراد متوجه مصمّم بودن امام علی (ع) در اجرای عدالت شوند وبا وی به دشمنی بپردازند؟
در حکومت امامعلی(ع) تمامی مسلمانان از احترام و حقوق برابر برخوردار بودند. امام در توزیعبیت المال هیچ مسلمانی را بر مسلمان دیگر برتری نمی داد و برای عرب و
غیرعرب سهمی یکساندر نظر م یگرفت. کسانی که پیش از آن، سهم بیشتری از بیت المال میگرفتند در برابر این شیوهٔعادلانهٔ امام مقاومت کردند. آنها وقتی پی بردند
که امام علی (ع) در اجرای عدالت مصمّم است، بهدشمنی با ایشان پرداختند.
16- امام علی (ع) در انتخاب افراد برای حکومت ولایات چگونه عمل می کرد؟
امام افراد را بر پایهٔ شایستگی و لیاقت برای حکومت ولایات برمی گزید و حاضر نبود برای رسیدنبه هدف، از اشخاص ناصالح و ستمگر استفاده کند.
برخی از یاران امام علی (ع) به آن حضرتپیشنهاد می کردند به افرادی که برای حکومت مشکل ایجاد می کنند، مقام بدهد؛ امام می فرمود: «آیا من پیروزی را با ستم به دست آورم؟
17-معاویه از چه زمانی حاکم شام (سوریه امروزی) بود و شرط وی برای اطاعت از امیر مؤمنان علی (ع) چه بود؟
معاویه پسر ابوسفیان که از زمان خلافت عمر حاکم شام )سوریهٔ امروزی (
بود، اعلام کرد درصورتی از امام اطاعتمی کند که حکومت شام و مصر به او واگذار شود
؛ اما امام با شناختی که ازدشمنی امویان با اسلام و پیامبر داشت فرمود:
خداوند دوست ندارد که من «گمرا ه کنندگان » رایاور خود قرار دهم.
18-برخورد امام علی (ع) با مخالفان و منتقدان چگونه بود؟
امام علی (ع) با مخالفان مدارا می کردند و از انتقادهای آنان ناراحت و خشمگین نمی شد و حتیسهمشان را از بیت المال نیز پرداخت می کرد. امام زمانی با مخالفان برخورد می کرد که آنهادست به شمشیر می بردند.
19- امام حسن (ع) چه زمانی به خلافت رسید؟
پس از شهادت امیر مؤمنان در 21 رمضان سال 40 ه.ق. مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند.
20-چرا امام حسن (ع) مجبور به صلح با معاویه شد؟
معاویه در اولین روزهای خلافت امام حسن (ع) به عراق لشکر کشید و بادادن وعده هایی چون مقام وپول حتی یاران نزدیک امام را فریب داد وامام حسن (ع) با شرایطی مجبور به صلح شد.
21-معاویه پس از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) و نشستن بر مسند خلافت در شام چه اقداماتی انجام داد؟
او که سیاستمداری فریبکار بود با دادن پول و مقام افراد زیرکی چون عمرو عاص را که نقش مهمی در شکست نخوردن در جنگ صفین داشت را جذب خود کرده بود -
همچنین به موارد ذکر شده در پیمان نامه عمل نکرد - و به دستور او بر منبر ها و نمازجمعه از امام علی (ع) بدگویی میکردند.
22-چه زمانی وچگونه زمینه های قیام امام حسین (ع) فراهم شد؟
امام حسین(ع) سا لها در کنار پدرش امیر مؤمنان و برادرش امام حسن(ع) در صحنهٔ جهاد و مبارزه حاضر بود. آن حضرت پس از شهادت برادر، با سخنرانی و نامه های افشاگرانه علیهحکومت ظالمانهٔ معاویه مبارزه کرد. پس از مرگ معاویه،
پسرش یزید طبق وصیت او به خلافترسید. یزید مانند جوانان دوران جاهلیت
رفتار می کرد. ظلم و فساد آشکار او در جهان اسلام شهرتداشت.
23-چرا امام حسین (ع) پس از به قدرت رسیدن یزید از مدینه به مکه رفت؟
امام حسین(ع) که نمی خواست با یزید بیعت نماید، با خانواده و بستگان خود از مدینه راهی مکهشد. امام قصد
داشت که در پناه خانهٔ خدا و با استفاده از ایام حج، مردم را برای مخالفت با حکومت ستمکار و فاسد یزید آماده کند.
24-چرا امام حسین (ع) به سوی کوفه حرکت کرد؟
مردم کوفه که از حرکت آن حضرت به سوی مکه آگاه شده بودند با نوشتن نامه های فراوان، ایشانرا به آن شهر دعوت کردند. امام نخست اعتنایی به آن نامه ها نکرد، اما با اصرار کوفیان، پسرعموی خود مسلم بن عقیل را روانهٔ آنجا کرد. پس از ورود مُسلم به کوفه، هزاران نفر با مسلم بهنمایندگی از امام حسین(ع) بیعت کردند.
امام نیز پس از دریافت نامهٔ مسلم، عازم کوفه شد.
25-یزید پس از شنیدن خبر حرکت امام حسین(ع) چه اقدامی انجام داد؟
یزید با شنیدن اخبار کوفه، عبیدالله بن زیاد را که مردی سنگدل و خونریز بود به
حکومت آنجامنصوب کرد. عبیدالله با ایجاد رُعب و وحشت مردم را ترساند و مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و به شهادت رساند. او سپس مردم کوفه را وادار کرد که آمادهٔ جنگ با فرزند پیامبر شوند. سپاه یزیدمانع رسیدن امام و یارانش به کوفه شدند و کاروان آن حضرت را ناچار به توقف در سرزمین گرم وخشک کربلا )نینوا( نمودند
26-لشکریان یزید که امام ویارانش را در کربلا مجبور به توقف کرده بودند چه برخوردی با آنان کردند؟
. لشکریان یزید که تعدادشان بسیار زیاد بود، امام حسین(ع) و یارانش را محاصره و در روزعاشورا جنگ را آغاز کردند. امام و یارانش که مرگ در راه عقیده و ایمان را
سعادت و زندگی درسایه حکومتستمگران را ننگ می دانستند، شجاعانه جنگیدند
و در راه حق به شهادت رسیدند.
27-چرا قیام کربلا و شهادت امام حسین (ع ) نیاز بود؟
اینکه نیم قرن بعد از رحلت رسول خدا، فرد فاسد و گنه کاری چون یزید به عنوان
خلیفهٔ مسلمانانبه قدرت رسید، نشانمیدهد که جامعهٔ اسلامی دچار انحراف بزرگی شده بود. فقط حرکتی عظیم مانند قیام کربلا و شهادت امام حسین و فرزندان، بستگان و یارانش می توانست از گسترش اینانحراف جلوگیری کند.
28- امام حسین (ع) برای قیام خود چه اهدافی را برشمرده است؟
امام حسین(ع) در وصیت نامهٔ خویش، دربارهٔ هدف قیام خود فرموده است: «هدف من اصلاح امتجدّم رسول الله، امر به معروف و نهی از منکر و پیاده کردن سیرهٔ , رسول الله و پدرم علی بنابیطالب است .»
29-اهداف قیام کربلا چگونه بر همگان آشکار شد؟
حضرت زینب پس از شهادت برادر خود، در دوران اسارت با سخنران یهای روشنگرانه، اهدافقیام کربلا و چهرهٔ واقعی حکومت ستمکار بنی امیه را برای همگان آشکار کرد.
30-قیام کربلا وحادثه عاشورا چه تأثیری بر مردم جهان گذاشته است؟
تاریخ گواهی می دهد که از آن پس قیام های زیادی در جهان اسلام و نواحی دیگر از قیام عاشوراالگو گرفته اند. این قیام تأثیر بسیاری در روحیهٔ ظلم ستیزی مسلمانان به ویژه شیعیان بر جای نهاده است.
سوالات درس 11
1-چه زمانی را میتوان پایان دوره ی ایران باستان دانست؟
از زمان ورود اعراب مسلمان به کشور ما و فروپاشی حکومتساسانی
2-همزمان با ظهور اسلام در عربستان چه کسی بر ایران حکومت می کرد واوضاع ایران چگونه بود؟
خسرو پرویز بر ایران، حکومت می کرد. او دعوت پیامبر (ص) را برایقبول اسلام نپذیرفت. وقتی خسروپرویز به دست پسر خود به قتلرسید، رقابت و دشمنی در درون دربار ساسانی، بیشتر شد؛ بهطوری که در مدت چهارسال، بیش از ده نفر بر تخت شاهی نشستند .
3-چه عواملی سبب ضعف وسقوط ساسانیان شد؟ (اوضاع ایران در آستانه حمله اعراب چگونه بود؟)
*کاهش توان جنگی و ضعیف شدن روحیه سپاهیان به خاطر شورشهای فرماندهان و دخالت های آنان در رقابت های سیاسی
*نارضایتی مردم به دلیل وجود نظام طبقاتی ، بی عدالتی ها وتبعیض های اجتماعی ومالیاتهای سنگین
*گسترش قحطی (کمبود غذا) بر اثر طغیان رودهای دجله و فرات وشیوع بیماری طاعون ووبا
4-فرمان حمله به مرزهای حکومت ساسانیان وامپراتوری روم شرقی را کدام یک از خلفا صادر کرد ؟
ابوبکر
5-ایران چه زمانی وچگونه توسط اعراب مسلمان فتح شد؟
به فرمان ابوبکر اعراب با حمله به مرزهای ایران مناطقی از بین النهرین (سواد) را تصرف کردند در زمان عمر قسمتهای زیادی از ایران فتح شد .ساسانیان در نبرد قادسیه شکست خوردند ورستم فرخ زاد فرمانده سپاه ساسانیان کشته شد وتیسفون پایتخت ساسانیان تصرف شد. در جنگ نهاوند یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی شکست خورد و شهرهای ایران به تصرف اعراب درآمد.
6-پس از کدام جنگ شههای ایران با سرعت بیشتری به تصرف اعراب درآمدند ؟
نهاوند
7-حکومت ساسانیان بر ایران چه زمانی پایان یافت ؟
با ورود اعراب به خراسان، یزدگرد سوم به دست آسیابانی در مرو بهقتل رسید ) 31 ق( و امپراتوری ساسانی که بیش از چهارصد سال برایران فرمانروایی کرده بود، به پایان رسید.
8-ویژگی های دوران خلافت امویان را بنویسید.
*بنانهادن حکومت بر پایه خشم وظلم
*پای بند نبودن به دستورات دینی
*حکومت اشراف و سران قبایل عرب بر ولایات ایران
*برتر دانستن قوم عرب بر سایر اقوام وتحقیر اقوام غیر عرب از جمله ایرانیان
9-مرکز خلافت امویان کدام شهر بود ؟
شهر شام (دمشق امروزی)
10-امامانی که در زمان اومیان به شهادت رسیدند را نام ببرید.
در دوران بنی امیه، علاوه بر امام حسن و امام حسین، امام سجاد وامام محمد باقر : نیز به شهادت رسیدند و شیعیان، آزار و اذیت فراوانی را تحمل کردند.
11-چرا ایرانیان با شور و شوق به قیام مختار پیوستند؟
مردم ایران که از ظلم و ستم و قو مگرایی امویانبه ستوه آمدهبودند، از هر فرصتی
برای مخالفت و مبارزه با حکومت اموی، استفاده می کردند. ایرانیان در بسیاری
از قیا مها و شورشهایی که علیهامویان به وقوع پیوست، حضور مؤثری داشتند.
وقتی مختار ثقفی در کوفه به خونخواهی امام حسین (ع) و یارانش قیام کرد، ایرانیانبا شور و شوق به او پیوستند.
12-عباسیان چگونه به خلافت رسیدند؟
خاندان عبّاسیان از مخالفان بنی امیه بودند. در اواخر حکومت اموی،آنها نمایندگانی را به نقاط مختلف ایران از جمله خراسان فرستادند ومردم را به قیام
علیه بنیامیه و حکومت یکی از افراد خاندانپیامبر(ص) دعوت کردند، اما نمی گفتند منظورشان از آن فرد چهکسی است. ایرانیان مسلمان و به ویژه خراسانیان، دعوت
عباسیان راپذیرفتند. سرانجام ابومسلم، سردار ایرانی در خراسان قیام کرد.
اوموفق شد امویان را شکست دهد و سَفّاح از خاندان عباسیان را بهخلافت برساند.
13 -مرکز خلافت عباسیان چه شهری بود و چه کسی آن را بنا کرد؟
منصور، خلیفهٔ دوم عباسی، شهر بغداد را بنا کرد و آن را مرکز خلافتعباسیان قرار داد.
14-شباهت وتفاوت عباسیان با امویان چه بود؟
عباسیان نیز در ظلم و ستم، دست کمی از امویان نداشتند. خلفایعباسی از جمله منصور،
هارون الرشید و متوکل،امامان شیعه را بهسبب مبارزه با ظلم و ستم، به زندان
انداختند و به شهادت رساندند.آنها نیز همچون اُمویان در کا خها به خوشگذرانی
می پرداختند.خلفایعباسی بر خلاف اُمویان از ایرانیان در سمت های مهمی
چون وزارت وفرماندهی سپاه و حکومت شهرها،استفاده می کردند
15-ایرانی که به خدمت عباسیان درآمدند چه سرنوشتی پیدا کردند؟
بسیاری از ایرانیانی که به خدمت خلافت عباسی درآمدند، سرنوشتیتلخ و ناگوار داشتند؛
چنانکه منصور عباسی ناجوانمردانه ابومسلمخراسانی را به قتل رساند.
16-برمکیان که بودند و چه موقعیتی در زمان خلافت عباسیان داشتند و چه سرنوشتی پیدا کردند؟
بَرمکیان نیز که از خاندان های مشهور ایرانی بودند، به سرنوشتابومسلم دچار شدند. این خاندان در زمان خلافت هارون، عهده داروزارت و حکومت ولایات شدند و نفوذ و
قدرت فراوان کسب کردند. خلیفه ناگهان بر آنان خشم گرفت و و دستور داد آنها را از قدرت برکنار و زندانی کنند و به قتل برسانند.
17-ضعف وتجزیه قلمرو عباسیان از چه زمانی آغاز شد؟
در قرن سوم هجری، خلافت عباسی رو به ضعف نهاد. در چنینشرایطی بود که
به تدریج حکومت هایی در نقاط مختلفایران شکلگرفت و تجزیهٔ قلمرو پهناور خلافت
آغاز شد.
18-کدام ایرانی نخستین بارر به حضور پیامبر رسید ومسلمان شد ؟ در کدام جنگ به مسلمانان کمک کرد ونظر پیامبر درباره او چه بود؟
به گفته برخی از مورّخان، سلمان فارسی نخستین ایرانی بود که درمدینه به حضور حضرت محمّد(ص ) رسید و به دین اسلام مشرف شد.سلمان در جنگ احزاب )خندق( حضور داشت و پیشنهاد کرد برایدفاع از شهر مدینه در مقابل حملهٔ مشرکان،
خندقی حفر شود. پیامبردربارهٔ او فرمود: «سلمان از اه لبیت ماست »
19-نام چند تن از یاران باوفای امام علی (ع) را بنویسید.
. سلمان مقداد، ابوذر و عمّار،
20-حاکمان ایرانی یمن چه زمانی مسلمان شدند؟
در زمان رسول خدا به مدینه رفتند و به دین اسلام ایمان آوردند.
21-علل علاقه مندی ایرانیان به دین اسلام چه بود؟
. پیام اسلام، برابری و برادری بود؛ این پیام برای مردم ایران که ازامتیازات طبقاتی اشراف ناخشنود بودند، جذابیت فراوانی داشت.علاوه بر آن، اخلاق و رفتار پیامبر(ص)
و امامان شیعه، نقش مهمی درعلاقه مندی ایرانیان به دین اسلام داشت.
امام علی (ع) در دورانحکومت خود هیچ برتری و امتیازی برای اعراب، نسبت به
غیراعراب درنظر نم یگرفت.از این رو، ایرانیان علاقه و ارادت خاصی به آن حضرت وفرزندانش پیدا کردند.
حضور امام رضا (ع) و خواهرش حضرتمعصومه و برادرش حضرت شا هچراغ و
دیگر امامزادگان در ایران، تأثیر زیادی بر توجه و گرایش مردم ایران به دین اسلام گذاشت.
سوالات درس 12
1-در زمان عباسیان چگونه شرایط برای تشکیل سلسله های ایرانی بوجود آمد؟
خلافت عباسیان پس از یک قرن فرمانروایی، ضعیف شد و خلفا دراداره قلمرو پهناور
خود ناتوان بودند. از اینرو، شرایط مناسبی برایتشکیل سلسله های ایرانی به وجود آمد
2-در زمان سلطه عباسیان بر ایران (بین قرن 3 تا 5 هجری ) کدام سلسله ها بر برخشهایی از ایران حکمت می کردند؟
سلسلههای طاهریان، صفاریان، علویان، سامانیان و آل بویه ،مهمترین سلسله های
ایرانی بودند که در فاصله قرن های سوم تاپنجم هجری بر بخشهایی از ایران
حکومت می کردند. این سلسله هابه جز علویان طبرستان، ریشه و تبار ایرانی داشتند. آنها به تدریج بهحکومت عباسیان بر ایران پایان دادند.
3-سلسله های طاهریان ، صفاریان ،علویان ، سامانیان و آل بویه چگونه به قدرت رسیدند وروابط آنها با خلفای عباسی چگونه بود؟
*طاهر ذوالیمنین مؤسس سلسله طاهریان و امیر اسماعیل سامانی مؤسس سلسله سامانیان به فرمان وتأیید مأمون عباسی به قدرت رسیدند . رابطه دوستانه با خلیفه داشتند ودر اداره امور مستقل بودند.
*یعقوب لیث مؤسس سلسله صفاریان بدون اجازه خلیفه عباسی وبا حمایت مردم وگروه عیاران به قدرت رسید و او دشمن خلیفه بود.
*علویان به دلیل پیروی از مذهب شیعه از حکومت عباسیان اطاعت نمی کردند و دشمن خلیفه عباسی بودند.
*آل بویه پس از تصرف بغداد خلفای عباسی را مجبور به اطاعت از خود کرد.
4-کدام سلسله ها پیرو مذهب شیعه بودند و چه اقداماتی انجام شد؟
علاوه بر علویان طبرستان، آل بویه نیز پیرو مذهب شیعه بودند. دردوران حکومت آنها،
معارف و فرهنگ شیعه در ایران مورد توجه قرارگرفت و گسترش یافت
به دستور فرمانروایان آل بویه به خصوص عضدالدوله که مشهورترینفرمانروای آل بویه بود، حرم مطهر امامان : در نجف، کربلا و کاظمینبازسازی شد و مراسم
روز عید غدیر و مجالس سوگواری امام حسین(ع) با شکوه برگزار می شد.
5-تأثیر اسلام بر فرهنگ ایرانی وتأثیر دانشمندان ایران بر اسلام چگونه بود؟
اسلام روح و جان تاز های به جامعه و فرهنگ ایرانی دمید و به آنتحرک و پویایی
خاصی بخشید. ایرانیان سابقه ای طولانی در علم ودانش و هنر داشتند؛ آنان پس از پذیرش اسلام، از تمام توان
واستعداد خود برای پیشرفت و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی،استفاده کردند . ایرانیان مسلمان در تأسیس و
گسترش معارفاسلامی، علوم انسانی و علوم تجربی، هنر و ادبیات پیشگام بودند
6-عالمان و دانشمندان مسلمان ایرانی در چه رشته هایی آثار سودمندی ارائه کردند؟
در معارف اسلامی، تفسیر قرآن ، فلسفه، تاریخ، جغرافیا وموسیقی
ایرانیان حتی در زبان و ادبیات عربی نیز پیشتاز بودند و قواعد صرف ونحو و دستور زبان و ادبیات عربی توسط ادیبان ایرانی تدوین شد .
7-افرادی چون عبدالله بن مُقَّفَع در انتقال میراث ادبی و تاریخی ایران باستان به جامعه اسلامی در قرون نخست هجری چه نقشی داشتند؟
. نویسندگان و مترجمان ایرانی مانند عبدالله بن مُقَّفَع ]مشهور بهروزبه ایرانی[، کتا ب هایی را در موضوع تاریخ پادشاهان و قهرمانانکهن ایران و نیز اندرزنامه ها و آداب کشورداری از زبان پهلوی به زبانعربی ترجمه کردند.
8-کدام سلسله ها نقش بیشتری در رونق وشکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی داشتند؟
سامانیان و آل بویه بیشتر فرمانروایان این سلسله ها به علم و ادبعلاقه مند بودند و برای عالمان، دانشمندان و ادیبان، ارزش و احترام فراوانی قائل می شدند
. پایتخت این سلسله ها، مرکز دانش و محل پژوهش بزرگان علم وادب بود . وزیرانی که در آن زمان امور کشور را اداره می کردند، اغلبمردانی بافرهنگ و دانش دوست بودند. برخی از آنان مانند خاندانجیهانی و خاندان بلعمی )وزیران سامانیان( در شمار عالمان و ادیباننامدار قرار داشتند.
9-دو وزیر دانشمند دوره سامانیان را نام ببرید .
بلعمی - جیهانی
10-زبان اداری و زبان گفتاری پس از ورود اسلام به ایران چه بود؟
پس از ورود اسلام به ایران تا مدّت ها، عربی، زبان اداری ایران بود.فرما نها و نامه های اداری به زبان عربی نوشته می شد و دانشمنداننیز کتا بهای خود را به عربی می نوشتند. مردم ایران اگرچه به عربیبه عنوان زبان قرآن احترام می گذاشتند، اما همچنان به زبان فارسی،سخن می گفتند.
11-از چه زمانی توجه به زبان فارسی بیشتر و رونق ادبیات فارسی آغاز شد؟
از قرن سوم هجری به بعد، در نتیجه علاقهٔ امیران و وزیران، حکومتهای صفاریان و سامانیان به فرهنگ و زبان ایرانی، رونق ادبیاتفارسی آغاز شد.
رودکی، پدر شعر فارسی با تشویق و حمایتسامانیان، اشعار خود را سرود.
فردوسی نیز در اواخر دورهٔ سامانیان،سرودن شاهنامه را آغاز کرد .
12- معماری ایران در دوره اسلامی چگونه بود و در کدام بناها هنر ومعماری ایرانی به چشم می خورد؟
معماری و هنر ایران در دوران اسلامی در ادامه معماری عصر باستانبود. مساجد از نخستین جلو ه های مهم معماری ایرانی اسلامیبودند. برخی از مساجد در ابتدای از ورود اسلام به ایران براساساصول معماری دوره ساسانی ساخته شدند. آرامگا هها،
جلوه شکوهمند دیگری از میراث معماری ایرانی اسلامی به شمار می روند. آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا و آرامگاه قابوس وشمگیردر گنبد قابوس از آن جمله اند .
درس 13
1-سه سلسه ترک تبار که از اواخر قرن 4 تا اوایل قرن 7 در ایران حکومت کردند را نام ببرید.
غزنویان – سلجوقیان – خوارزمشاهیان
2- غزنویان که بودند و چرا به این نام مشهور شدند؟
غزنویان دودمانی تر ک تبار بودند که چون حکومت خود را از شهر غزنین )غزنه( آغاز کردند بهاین نام مشهور شدند.
3-غزنویان چگونه پس از سامانیان به قدرت رسیدند؟
پس از ضعف سامانیان ، محمود غزنوی که حاکم غزنه بود، خراسان را تصرف کرد. خلیفهٔ عباسینیز حکومت او را به رسمیت شناخت. سلطان محمود غزنوی به پشتوانهٔ سپاه نیرومند خود در اغلبجنگها، پیروز ی هایی به دست آورد و قلمرو غزنویان را تا رِی در مرکز ایران گسترش داد.
4-علت شهرت سلطان محمود غزنوی در تاریخ چیست؟
به سبب لشکرکشی های متعدد سلطان به هندوستان
5-علت اصلی لشکر کشی سلطان محمود غزنوی به هندوستان چه بود؟
به بهانهٔ رواج اسلام اما در اصل به طمع ثروت هنگفتی بود که در این کشور وجود داشت.
6-سلطان محمود غزنوی در حمله به هندوستان چه اقداماتی انجام داد و چه غنائمی به دست آورد؟
وی در این لشکرکشی ها مناطقی از هندوستان را تصرف نمود و معبد سومَنات را
خراب کرد. اواسیران زیادی را با خود به سرزمین های دیگر برد و ثرو تها و غنائم زیادی به دست آورد که بخشیرا به
خلیفهٔ عباسی پیشکش کرد.
7-پس از سلطان محمود چه کسی حاکم غزنویان شد و چه تفاوتی با وی داشت؟
پسرش سلطان مسعود -اگر چه، سلطان مسعود فرمانروایی بیباک وجسور بود اما تدبیر پدر رانداشت .
او از سلجوقیان شکست خورد و مدتی بعد توسط سپاهیان شورشی خود
به قتل رسید.
8-قدرت وحکومت غزنویان بر چه چیزی استوار بود ؟ چرا ؟
بر نیروی نظامی استوار بود و آنها از محبوبیت و مقبولیتی که صفاریان و سامانیان
و آل بویه در بینتودهٔ مردم داشتند، بی بهره بودند.
9-رابطه غزنویان با خلفای عباسی چگونه بود؟
رابطهٔ حکومت غزنویان با خلفای عباسی دوستانه بود و سلاطین غزنوی به ویژه سلطان محمود،خود را مطیع و تابع
خلافت عباسی می دانستند.
10-سسلجوقیان چگونه به قدرت رسیدند ؟
سلجوقیان نیز طایفه ای از ترکان بودند که پس از پذیرش اسلام به ماوراءالنهر مهاجرت کردند.
یکی از نوادگان سلجوق )جدّ سلجوقیان( به نام طُغِرل پس از شکست سلطان مسعود غزنوی، درنیشابور بر تخت نشست.
11-چرا خلیفه عباسی به طُغرِل لقب «سلطان رکن الدین» را داد و حکومت او را بر ایران و عراق تأیید کرد؟
الف - براندازی حکومت شیعه مذهب آل بویه
ب - از میان برداشتن خطری که از جانب خلافت فاطمی مصر متوجه خلافت عباسی بود.
12-اوج قدرت سلجوقیان در زمان کدام حاکم سلجوقی بود ؟ چرا؟
آلب ارسلان، برادرزاده و جانشین طُغِرل بود وتوانست با راهنمایی خواجه نظام الملک
وزیر، رقیبانداخلی را سرکوب کند و بر قدرت و استحکام حکومت سلجوقی بیفزاید.
آلب ارسلان همچنین به ارمنستان و گرجستانلشکرکشی کرد. او در نبرد مَلازگِرد
در سال 463 ق رومیان را شکست سختی داد و امپراتور رومشرقی را به اسارت گرفت.
در نتیجهٔ این پیروزی، بخشهای وسیعی از آسیای صغیر بهتصرف سپاهیان سلجوقی
درآمد .
13-قلمرو سلجوقیان در زمان چه کسی گسترش پیدا کرد ؟ وبه کدام شهر توجه بیشتری کرد؟
ملکشاه، پسر آلب ارسلان، از دیگر پادشاهان مشهور سلجوقی بود.
وی مناطقی از ماوراءالنهر و شامرا فتح کرد وحکومت سلجوقیان در دورهٔ او به اوج
قدرت رسید. به طوری که در آن دوره،محدودهٔ جغرافیاییایران با زمان ساسانیان
برابری می کرد و از ماوراء النهر در شرق تا دریای مدیترانه در غرب گسترش یافته بود.
در آن زمان اصفهان که پایتخت سلجوقیان بود به شهری بزرگ و آباد تبدیل شد.
14-از چه زمانی تجزیه و فروپاشی قلمرو سلجوقیان آغاز شد؟
پس از مرگ ملکشاه، شاهزادگان و فرماندهان نظامی برای رسیدن
به تاج و تخت به جان یکدیگر افتادند و این اختلافات تا سقوط سلجوقیان، ادامه پیدا کرد.
15- خوارزمشاهیان حاکم کدام منطقه بودند و چه زمانی سلجوقیان را شکست دادند؟
خوارزم، ناحیه ای حاصلخیز و آباد در جنوب دریاچهٔ خوارزم )آرال( بود و از عهد باستان به شاهانآنجا،
خوارزمشاهمی گفتند. خوارزمشاهیان، نخست دست نشاندهٔ سلجوقیان بودند
اما وقتی حکومت سلجوقی ضعیفشد، آنها از فرمانبری
سرپیچی کردند و سرانجام یکی از فرمانروایان خوارزم آخرین سلطان سلجوقی را
شکست داد و بربخش های زیادی از ایران چیره شد.
16- چرا پایه های حکومت خوارزمشاهیان چندان محکم نبود و این مسأله سبب هجوم چه قومی به ایران شد؟
از یکسو، خلیفهٔ عباسی فرمانروایی آنها را به رسمیت نمی شناخت
از سوی دیگر، تسلطی بر فرمانروایان محلی نداشتند
. در چنین شرایطی بود که چنگیزخان مغول به ایران هجوم آورد
درس 14
1-چرا ازمیان سه سلسله ترک تبار ، سلجوقیان مهم تر بودند؟
الف - تأثیردر تحولات ایران و سایر سرزمین های اسلامی
ب - وسعت قلمرو
ج) گسترش علم ودانش هنر ومعماری
2-تشکیلات اداری و حکومتی سلجوقیان برگرفته از کدام سلسله ها بود؟
برگرفته از سامانیان و غزنویان - البته تشکیلات آن دوره ها نیز برگرفته از نظام اداری و حکومتی ایران باستان بود
3-در دوره سلجوقیان چه کسی قدرت معنوی و چه کسی قدرت سیاسی ونظامی داشت؟
در رأس حکومت سلجوقی، سلطان قرار داشت. در آن دوره، خلیفهٔ عباسی بیشتر ریاست معنوی و دینی داشت و
قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.
4- چرا سلاطین سلجوقی سعی می کردند خود را مطیع و پشتیبان خلیفه نشان دهند؟
سلاطین سعی می کردند برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم، خود را مطیع و پشتیبان
دستگاه خلافت نشان دهند.
5-ویژگی شاهان دوره سلجوقی چه بود؟
اگرچه شاهان در امور مختلف با وزرا مشورت می کردند اما رأی و نظر آنها مافوق همه بود. در این دوره نیز سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند. سلاطین زندگی پرتجملی داشتند و صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.
6-چرا سلجوقیان به وجود وزیران ایرانی برای اداره کشور نیازمند بودند ؟
سلجوقیان، مردمانی گله دار(دامدار) و بیابا نگرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند، آنها از شهرنشینی و کشورداری بی خبر بودند و برای ادارهٔ قلمروِ پهناور خود ناگزیر شدند از وزیران ایرانی استفاده کنند.
7-دو تن از وزیران مهم سلجوقیان را نام ببرید.
عمیدالملک کُندری - وزیر سلطان طغرل نقشی مؤثر در موفقیت های این سلطان داشت.
خواجه نظام الملک - وزیر آلب ارسلان و ملکشاه نیز چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاحدید و مشورت او انجام می گرفت.
8- تنظیم رابطه سلطان با خلیفه ودیگر فرمانروایان از وظایف چه کسی بود؟
از وظایف وزیران
9-دوره سلجوقیان از چه نظر از دوره های برجسته تاریخ ایران محسوب می شود؟
از نظر گسترش دانش و هنر و ادب
10-خواجه نظام الملک چه مدارسی را بنیان گذاشت ؟ مهمترین آنها در کدام شهرها بودند؟
مدارس نظامیه
مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند. او اموال و املاک زیادی را وقف این مدارس کرد.
11-ویژگی مدارس نظامیه چه بود؟
به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد. این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.
12-دو تن از اساتید و دانش آموختگان مدارس نظامیه را نام ببرید.
اما م محمد غزالی، عاِلم بزرگ ایرانی از استادان نظامیه بود.
سعدی، شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه بود.
13-در آستانه هجوم مغول ها کدام منطقه بزرگترین مرکز علمی و ادبی و مذهبی ایران بود ؟ چرا؟
خراسان - زیرادر آن زمان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت؛
14-زبان وادب فارسی در دوران غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان چه جایگاهی داشت؟
در هر سه دوره زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد
زبان فارسی با حمله محمود غزنوی در هند، و با توسعه قلمرو توسط سلجوقیان در آسیای صغیر رواج یافت .
به دنبال تغییر زبان از عربی به فارسی برای نوشتن نامه ها و فرما نهای حکومتی در دورهٔ سلجوقی
تعداد بیشتری از مورخان و دانشمندان علا قه مند به نوشتن کتاب های خود به زبان فارسی شدند.
) در قرن های پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود، نیز در ایران رواج پیدا کرد و برخی
از واژ ه های آن به زبان فارسی راه یافت.)
15-چه چیز سبب گسترش شهر وشهرنشینی در دوره سلجوقی شد ؟ و کدام شهرها پایتخت سلجوقیان بودند؟
آرامش و رونق بازرگانی، سبب گسترش شهر و شهرنشینی و به وجود آمدن شهرهای بزرگ و پرجمعیت شد.
پایتختهای سلجوقیان : ری، نیشابور و اصفهان
16-ویژگی معماری در دوره سلجوقی چه بود وچگونه به اوج شکوفایی خود رسید؟
در ساختن مساجد ایرانی، ابتکار خاصی به کار رفت و حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید.
در ساختن انواع گنبدها، بر جها و منار ه ها، کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد .
در قر نهای پنجم تا هفتم هجری، «آجرکاری » و «کاشی کاری » در بناها به اوج زیبایی و شکوفایی رسید. کاشی کاری از ابتکارات مهم معماران ایرانی برای تزئین بناها بود.
17-نمونه هایی از نشانه های گسترش هنر در دوره سلجوقی را ذکر کنید .
- ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگا رهای مختلف تزئین شده
- ساختن جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آن
- ساختن ظروف سفالین لعا بدار و بدو ن لعاب
- خوشنویسی
- فلزکاری
- تذهیب
درس 15
1-مغولان که بودند ؟
اقوام بیابانگرد مغولستان ، واقع در شمال چین و جنوب سیبری بودند. آب و هوای سرد و خشک منطقه، موجب شده بود که آنها شیوهٔ زندگی کو چنشینی و دامداری را برگزینند. قبایل مغول تا پیش از چنگیزخان پراکنده بودند و حکومتی نداشتند. این قبایل به سبب افزایش جمعیت و کمبود مراتع ناگزیر بودند برای تأمین زندگی، به غارت یکدیگر و همسایگان روی آورند.
2-چنگیز که بود و چه خصوصیات ومهارت هایی داشت و چه اقدامی انجام داد؟
چنگیز رئیس یکی از قبایل مغول بود که قبیله های مغول را زیر فرمان خود درآورد و حکومتی نیرومند تشکیل داد
چنگیز در فنون رزمی مهارت کامل داشت و در حیله های جنگی استاد بود. وی، مردی بی رحم بود و سربازان، سرداران و حتی فرزندانش باید بدون چون و چرا فرمانش را اطاعت می کردند. برای ادارهٔ کشور، مجموعه قوانینی را با عنوان یاسای چنگیزی٭ تدوین کرد و به اجرا گذاشت. یکی از اصول مهم «یاسا » آن بود کسانی که خود را تسلیم سپاه مغول می کردند، از قتل و غارت در امان بودند، اما آنان که مقاومت می کردند، باید قتل عام و غارت می شدند.
3-مغولان حمله به همسایه های خود را از چه زمانی واز کجا آغاز کردند؟
مغولان هم پس از آنکه متحد و قدرتمند شدند، به فکر حمله به سرزمین های آباد و تصاحب ثروت آنها افتادند. آنها نخست به چین حمله و شهر ثروتمند پکن را تسخیر و غارت کردند. مغولان سپس با فتح سرزمین هایی در غرب مغولستان، به مرزهای ایران نزدیک شدند.
4-حمله مغولان به ایران چه زمانی ، چرا وچگونه انجام شد؟
مغولان در زمان سلطان محمد خوارزمشاه به ایران هجوم آوردندچنگیزخان در سال ) 616 ق(. به بهانه کشته شدن اعضای یک کاروان تجاری مغول به جرم جاسوسی به دستور حاکم یکی از شهرهای مرزی ایران به ایران هجوم آورد. سلطان محمد در همان برخورد اول با سپاه مغول، چنان دچار بیم و هراس شد که فرار کرد. 1 فرار او، روحیهٔ سپاهیان و مردم را ضعیف کرد. لشکریان مغول به چند گروه تقسیم شدند و به تعداد زیادی از شهرها و آباد ی های ایران یورش بردند. هر جا که مقاومتی صورت می گرفت، ساکنان آنجا به طرز بی رحمانه ای قتل عام می شدند.
5-چرا مقاومت جلال الدین خوارزمشاه در برابر مغولان نتیجه نداد؟
سلطان جلال الدین، پسر و جانشین سلطان محمد خوارزمشاه، شهامتی از خود نشان داد و در یک جنگ بر مغولان
پیروز شد، اما به دلیل اختلافات و درگیری های داخلی، کاری از پیش نبرد. در آن شرایط حساس، برخی از سرداران و حاکمان محلی و نیز خلیفهٔ عباسی نه تنها جلا ل الدین را یاری نکردند، بلکه با وی وارد جنگ شدند.
6-مغولان در حمله به ایران چه صدماتی را وارد کردند؟
حمله چنگیز، یکی از فجایع تاریخ ایران بود. شهرها و آبادی های زیادی را ویران کردند. مزارع ، قنا تها ، مساجد، مدارس و کتابخانه ها را خراب کردند و کتا بها را سوزاندند. بسیاری از ایرانیان را اسیر ، آواره و بسیاری راکشتند ترس و وحشت سراسر ایران را فراگرفت و مردم دچار سرخوردگی شدند. میل به گوشه گیری و دوری از اجتماع در جامعه، رواج یافت.
7-هلاکوخان که بود و چه اقداماتی انجام داد ؟
هلاکوخان نوهٔ چنگیز، مأمور شد فتوحات مغول را در ایران و دیگر بخش های جهان اسلام، کامل کند. او، نخست اسماعیلیان ایران را از بین برد و قلعه های آنان را ویران کرد؛ سپس با تسخیر بغداد و کشتن خلیفه ) 656 ق(، خلافت عباسی را برانداخت. هلاکوخان پس از نابودی خلافت عباسی، حکومت ایلخانان را تأسیس کرد. او به همراه فرزندان و نوادگانش، حدود هشتاد سال بر ایران فرمان راندند.
8- اوضاع سیاسی ایران در زمان فرمانروایی ایلخانان ورابطه آنان با اروپاییان چگونه بود؟
در دوران فرمانروایی سلسلهٔ ایلخانان، ایران از نظر سیاسی یکپارچه و متحد شد و حکام و سرداران محلی تحت حاکمیت و سلطهٔ مغولان، قرار گرفتند. حکومت ایلخانان با سایر حکومت های مغولی در آسیا و دولت های اروپایی ارتباط برقرار کرد. اروپاییان هم پس از جنگ های صلیبی، بیش از گذشته علاقه مند بودند که با کشورهای مسلمان و آسیایی، رابطهٔ سیاسی و بازرگانی داشته باشند.
9-اوضاع ایران پس از ایلخانان چگونه بود؟
پس از مرگ آخرین ایلخان مغول )ابوسعید(، حکومت ایلخانان فرو پاشید. ایران بار دیگر گرفتار هرج و مرج، آشوب، جنگ و قتل و غار تهای بی حساب شد؛ یکپارچگی و اتحاد سیاسی کشور ما از بین رفت و حاکمان محلی و سرداران مغول و غیرمغول، هر کدام بر بخشی از آن مسلط شدند و با یکدیگر به رقابت و ستیز برخاستند.
10-قیام سربداران تحت تأثیر تعلیمات چه کسانی ودر کجا شکل گرفت؟
قیام سربداران از روستای باشتین در سبزوار آغاز شد
مردم سبزوار بر اثر تعلیمات شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، آمادهٔ مقابله با ظلم و ظالمان شده بودند .
11-قیام سربداران چگونه شکل گرفت ؟ وچگونه از بین رفت؟
ساکنان روستای باشتین که از زیاد ه خواهی و گستاخی مأموران حاکم مغولی خراسان به ستوه آمده بودند، به پا خاستند
و مأموران مغول را مجازات کردند. آنان سپس با شعار «سر به دار می دهیم، تن به ذلّت نمی دهیم »، سپاه حاکم مغول را در آن ولایت شکست دادند. قیام به سرعت گسترش یافت و سربداران پس از تصرف شهر سبزوار، حکومت خود را تأسیس کردند. آنان با پیروزی بر سرداران و حاکمان مغول در خراسان، قلمرو خود را به مناطق همجوار گسترش دادند. حکومت سربداران، پشتیبان مذهب شیعه بود. این حکومت محلّی پس از یورش تیمور به ایران از بین رفت.
12- چه زمانی ایران مورد هجوم و لشکرکشی تیمور قرار گرفت؟
در اواخر قرن هشتم هجری، از سمت شما ل شرق
13-تیمور که بود و چه خصوصیاتی داشت و چه اقداماتی انجام داد؟
تیمور گورکانی٭ یکی از فاتحان مشهور در تاریخ است که بخش وسیعی از آسیا را فتح کرد و امپراتوری تیموری را بنیان گذاشت. او خود را از خاندان چنگیز می دانست. تیمور در بی رحمی و خونریزی دست کمی از چنگیزخان مغول نداشت. او به هنر، علاقه نشان می داد و هر شهر و ولایتی را که می گشود، هنرمندان و صنعتگرانش را به پایتخت خود سمرقند )امروزی( می فرستاد. تیمور حرص و طمع بسیاری به کشورگشایی داشت و در اندیشهٔ فتح چین بود که مرگ، امانش نداد.
14-علت حمله های مکرر تیمور به ایران چه بود ومحدوده حکومت وی کدام مناطق بود؟
تیمور پس از آنکه بر ماوراءالنهر تسلط یافت، با سوء استفاده از اوضاع پریشان و آشفتهٔ ایران که بر هر گوشهٔ آن خانی و سرداری حکومت می کرد، چندین مرتبه به کشور ما یورش آورد که آسیب و صدمات فراوانی وارد کرد. عدهٔ زیادی تلف شدند و اموال مردم غارت گردید. امپراتوری تیمور از مرزهای چین تا شام گسترش یافته بود. پس از مرگ وی، فرزندان و نوادگانش هر کدام به بخشی از امپراتوری او مسلط شدند و با یکدیگر به دشمنی و ستیز پرداختند.
15-جانشین تیمور که بود و حکومت تیموریان چه زمانی از بین رفت؟
شاهرخ پسر تیمور، بر رقبیان خود برتری یافت و موفق شد بخش وسیعی از ایران را تحت تسلط خود درآورد. حکومت
تیموریان سرانجام با ظهور حکومت صفویان در ایران از میان رفت.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.